चौतारी पुस्तक शृंखला - १०८
विद्यालय शिक्षाका विभिन्न पक्षमा केन्द्रित पुस्तक, लेख, अनुसन्धान-पत्र वा शोध ग्रन्थहरूको संख्या नेपालमा हालैका वर्षमा यथेष्ठ बढेको छ । यद्यपि, सार्वजनिक शिक्षाका धेरै पक्षमा अध्ययन-अनुसन्धान हुन अझै बाँकी छ । यस्तै कम अनुसन्धान भएको एउटा क्षेत्र सार्वजनिक विद्यालय शिक्षाको इतिहास पनि हो । नेपालको शैक्षिक इतिहासबारे जे-जति लेखिएको छ, तिनको प्रमुख धार “राज्य-केन्द्रित” छ । नेपालमा विद्यालय शिक्षा : इतिहास, राजनीति र समाजमा संगृहीत लेखले अलि भिन्न धार र विधिबाट नेपालको शैक्षिक इतिहास (राणा कालको अन्तिम पाउदेखि सन् १९९० सम्मको) केलाएका छन् ।
नेपालका विभिन्न सामाजिक समूह—बाहुन-क्षत्री, महिला, मधेशी र दलित—मा औपचारिक शिक्षाको विस्तार; उनीहरूको शैक्षिक पहुँच र विस्तारमा विभिन्न व्यक्ति (कर्ता) ले गरेका प्रयत्न; र ती प्रयत्नका सामाजिक आधारबारे नेपालमा विद्यालय शिक्षामा विस्तृतमा चर्चा गरिएको छ । नेपालमा सार्वजनिक शिक्षा विस्तारको अन्तर्देशीय आयामलाई समेत पुस्तकले उजागर गर्छ । त्यस बाहेक, पञ्चायतकालीन शिक्षा-राजनीति बुझ्न समेत पुस्तक महत्त्वपूर्ण छ । शिक्षाको इतिहास र राजनीति एवं शिक्षा, राजनीति र समाजको अन्तर्सम्बन्धबारे चासो र रुचि राख्नेहरू, विद्यार्थी, शिक्षा-अध्येता तथा नीति-निर्माता सबैलाई यो पुस्तक उपयोगी छ ।
|
विषयसूची
धन्यवाद छ
परिचय
नेपालमा सार्वजनिक शिक्षा विस्तारको इतिहास १
लोकरञ्जन पराजुली, प्रत्यूष वन्त र देवेन्द्र उप्रेती
अध्याय १
ब्राह्मणहरूको शैक्षिक गतिशीलता : हरिहर संस्कृत पाठशालाको उदय र उन्नतिको इतिवृत्त २३
अर्जुन पन्थी
अध्याय २
हिन्दू समाजमा दलित शिक्षा ७१
देवेन्द्र उप्रेती र शिवहरि ज्ञवाली
अध्याय ३
पुरुष (उत्थान) का लागि महिला शिक्षा : राणाकालको उत्तरार्धमा नेपालमा स्त्री शिक्षाको बहस ११७
लोकरञ्जन पराजुली
अध्याय ४
मध्य-मधेशका विद्यालयहरूको सामाजिक र राजनीतिक विवेचना १६५
सीके लाल
अध्याय ५
रणभूमिको रूपमा शिक्षालय : पञ्चायतकालीन शिक्षा-राजनीति १९१
लोकरञ्जन पराजुली
अध्याय ६
निषेधित संशय : राष्ट्रिय इतिहास निर्माणमा पाठ्यपुस्तकको प्रयोग २३१
प्रत्यूष वन्त
लेखक/सम्पादक परिचय २९१
अनुक्रमणिका २९३
पुस्तक समीक्षा
पञ्चायती शिक्षाको गैरसरकारी आख्यान
Delving Deep into History of School Education
History and politics of Nepal’s school education
शैक्षिक इतिहासको दरिलो दर्पण
शैक्षिक इतिहासको दरिलो दर्पण